This feast is dedicated to the Apparition of the Holy Cross in Jerusalem. At noon on May 19, 351, a bright, luminous cross appeared over the skies of Jerusalem, centered over an area spanning from the Mount of Olives (where Christ was betrayed and arrested) to Golgotha (where Christ was crucified). Awestruck, the faithful of Jerusalem rush to church to give thanks and glorify the Lord. Bishop Cyril (later St. Cyril of Jerusalem) subsequently wrote a letter to Emperor Constantine of Byzantium wherein he describes the miraculous and beautiful scene. St. Cyril tells Constantine that the apparition is a true testimony of the orthodox faith of Christianity. Further, St. Cyril exhorts the Emperor that the appearance is a sign for him to remain steadfast in his faith, and to stop defending the heretical movement of Arianism and its promulgators. The Armenian translation of the Bishop’s letter has been preserved by the Church, and is read each year on the Feast of the Apparition of the Holy Cross. The Armenian Church celebrates this feast 28 days following Easter Sunday.

Սուրբ Խաչի երևման տօն

Մեր եկեղեցւոյ տօնացոյցը, խաչին յատկացուցած է չորս տօներ. «Երեւման Ս. Խաչին» «Խաչվերաց» «Վարագայ Ս. Խաչ» եւ «Գիւտ Խաչ»:Երեւման Ս.Խաչի տօնը կը յիշատակէ Կիւրեղ Երուսաղէմի հայրապետի օրով տեղի ունեցած Քրիստոսի Փրկարար Խաչին երեւումը: 351 տարւոյ Հոգեգալուստի առտուն Մայիս 19-ին ժամը 3-ին Գողգոթայէն մինչև Ձիթենեայց լեռը ահաւոր մեծութեամբ լուսաւոր խաչ մը երեւեցաւ Երուսաղէմի երկինքին վրայ: Կիւրեղ Երուսաղէմի հայրապետին բացտրութեան համեմատ այդ երեւումը, ուղղափառ դաւանութեան պաշտպանման համար, հրաշք մըն էր: Այդ զարմանահրաշ դեպքին մասին Կիւրեղ հայրապէտը նամակ կը գրէ Կ. Պոլսի Կոստանդ կայսերին՝ հրաւիրելով զինք հրաժարուիլ պաշպաննել արիոսականներուն:Կիւրեղ եպիսկոպոսը այդ նամակը հայրեն կը թարգմանէ  և ամէն տարի մինչեւ այսօր կը ընթերցուի Սբ. Խաչի երևման տօնին:

Ինչու՞ հայերը միշտ խաչը կը համբուրեն:

Խաչը քրիստոնէութեան հաղթանակի նշանն է: Պօղոս առաքեալն կ’ըսէ թէ. «…քավ լիցի, որ ես պարծենամ այլ բանով, քան միայն մեր ՏԷր Յիսուս Քրիստոսի խաչով…» (Գաղ.6: 14): Մենք ալ՝ որպէս հարգանք, որպէս սիրոյ արտահայտութիւն, կը համբուրենք խաչը: Պատահական չէ, որ մեզ  կը կոչեն խաչապաշտ ժողովուրդ: Մեր սէրը խաչի նկատմամբ արտահայտուած է նաեւ խաչ-քարային արուեստի միջոցով: