Great Thursday-Remembrance of the Last Lord’s Supper.

It was at the Passover meal wherein Christ broke and distributed unleavened bread, and passed the cup of wine telling that this is His Body and Blood oh the New Covenant. /Matthew 26:17-30). Through this covenant Christ demonstrated that man [a creature of God] could participate in the kingdom of God—indeed could be in communion at His table in His eternal kingdom. Inthe Gospel according to Luke [22:28-31] he relates: “You are those who have continued with me in my trials; as my Father appointed kingdom for me, so do I appoint for you that you may eat and drink at my table in my kingdom.”

Evening Washing of the Feet-Vodunluva – A stirring part of Great Week is accomplished at this time when the people gather at the door of the church and the priest comes to his knees, as did Christ, and washes the feet of twelve men, as was done to the disciples. The hymns and mood are spell-binding as the priest anoints their feet with oil and washes them. The Gospel gives us this account in John 13:1-17.

The priest will knees and will washes the feet of 12 men, as Christ done to the disciples.

Memorial of the Passion. During the night of Great Thursday, an all-night vigil is kept, in memory of the last sleepless night of our Lord on earth. This nocturnal service is called in Armenian“KHAVAROOM,” i.e., Darkness. There shall light twelve candles on the altar and one large candle in the middle. During the service a time comes when all the lights of the church are put out, commemorating the awful darkness which fell upon the earth on the betrayal of the One Who said, “I am the Light of the World”. On this night the last words of Christ are read, long and mournful church songs are sung, which aim specifically to portray the last sad hours of our Lord at Gethsemane and before the human law-courts. The hymns are ethereal and filled with passion and faith. Six sets of laments are chanted, each followed by a Gospel reading depicting Christ’s betrayal, imprisonment, torture, trial, sentence and finally his crucifixion. As each one of these chants is accomplished, two candles are extinguished. In the end, with the exception of one candle symbolizing the light of Christ, the church is plungedinto total darkness as the bishops, priests, deacons and people pour forth their very spirit and resound with an earthshaking voice the Chant of Crucifixion – Daradzyal. Then with the light of Christ hidden from the faithful…in a trembling, distant and lamenting sound the voice of a young tortured male cries out the words of Christ to His mother. This touching lament is found nowhere in the recorded ledgers of the liturgical books of the Armenian Church and was apparently introduced through pious provincial Armenian tradition. And here are the heart rendering words of Christ to His mother as expressed only in the Armenian Church, on this one night of the year, at the moment of Christ’s crucifixion

Where are you my Mother – Oor es Mayr im?

Where are you my mother, sweet and tender?

Your love consumes me.

My eyes have filled with burning tears,

I have no one to wipe them.

They spat upon me, beat and whipped me.

And they put a crown of thorns on my head.

They affixed me to a wooden cross,

I am covered with blood.

I asked for water, and was given vinegar

By the hand of the unrighteous.

Take heed, my mother, whom I love

With all my heart.

As long as there is life in me,

I shall wait anxiously for you,.

Lest you should arrive too late,

And find me dead.

Աւագ Հինգշաբթի

Աւագ Շաբաթուայ հինգերորդ օրը ծանօթ է իբր յիշատակ Վերջին Ընթրիքին, Ոտնլուային եւ Հաղորդութեան հորհուրդին հաստատութեան: Յիսուս Քրիստոսի «Ընթրեաց յիշատակ»ին երեկոյեան արարողութիւնը – խոնարհութեան ամենավսեմ օրինակն է՝ որ Փրկիչը ցոյց տուաւ իր տասներկու Աշակերտներուն, անոնց ոտները լուանալով: Աւետարանի այս դրուագն է զոր յաւերժացուցած է Եկեղեցին՝ երբ ժամարար հոգեւորականը Սեղանին վրայ ծնրադիր՝ իր կարգակիցներուն աջ ոտները կը լուայ եւ խաչադրոշմ կ’օծէ կարգով աւանդական 12 թիւը լրացնելով: Գործածուած կարագը յիշատակն է այն կնոջ որ իւղով օծեց Քրիստոսի գլուխը, Սիմոնի տան մէջ: Ոմանք Ոտնալուան թէեւ իբր խորհուրդ կը յիշեն, բայց բուն եկեղեցւոյ խորհուրդ չէ, այլ խորհրդական կոչուած արարողութեանց կարգէն է որոնք շնորհաց մասնակցութիւն կը գործեն, եւ ըստ այնմ Ոտնլուային լուացուողներն ալ նոյն բարեպաշտական զգացումն ունին: ՈՏՆԼՈՒԱՅԻ «արդար իւղը» թղթէ հմայեկներու մէջ կը պահուին: Նոյն իւղը մեր ժողովուրդը կը նկատէ իբր ցաւահալած:

ԼԱՑԻ – ԽԱՒԱՐՄԱՆ – ԳԻՇԵՐ – Նոյն օրը ըստ Եկեղեցւոյ տօնացոյցին կը կատարուի Գեթսեմանիի պարտէզի մէջ գիշերուայ Քրիստոսի մատնուելուն ու ձերբակալուելուն յիշատակին՝ հսկում:  Եկեղեցւոյ խորանը փակուած է սեւ վարագոյրով, վրան՝ կը կախուի սրբապատկերը Խաչելութեան, եւ անոր առջեւը Աշակերտներու տսներկու թուով կերոններ որոնցմէ մէկը սեւ կ’ըլլայ իբր խորհուրդանիշ Յութայի,  որոնք մէկիկ մէկիկ կը վերցուին դիպաւոր աւետարաններու ընթերցմամբ, մինչեւ որ մնայ միյան կենդրոնի մեծ մոմը զոր կը ներկայացնէ  աշակերտներուն փախուստէն ետք Քրիստոսի առանձին մնալը: Տաճարին համատարած խորհրդաւոր խաւարին մէջ «Փառք Ի Բաձունս»ի ժամանակ սարկաւագը  կը կատարէ խնկարկութիւնը իսկ հոգեւոր դասուն 50 Տէր Ողորմեաներ արտասանելէն ետք կը լսուի աղուաձայն ողբերգը դպիրին «Ո՞ւր ես մա՜յր իմ» մահու մեղեդին:Արարողութեան աւարտին կը կատարուի «Խաչի Քո Քրիստոսի» խնկարկութիւնը: